Mnemotechnika – przykłady. Jak ćwiczyć pamięć?

Co to jest mnemotechnika?

Mnemotechniki potocznie nazywane są sprytnymi sposobami na zapamiętywanie. To metody ćwiczenia pamięci, które ułatwiają kodowanie i odtwarzanie nowych, codziennie dostarczanych informacji. Ogrom bodźców zewnętrznych, jaki dociera do mózgu i potrzeba zapamiętywania coraz większego zbioru informacji powodują, iż wspieranie ludzkiej pamięci nabiera szczególnego znaczenia. Z pomocą przychodzą wtedy mnemotechniki.
Techniki zapamiętywania stosowane są od dawnych czasów. Już starożytni Grecy używali określonych sposobów na szybkie zapamiętywanie swoich przemówień czy argumentów w dyskusjach. Słowo „mnemotechniczny” pochodzi od imienia greckiej bogini Mnemozyny, uosobienia pamięci.
Rodzaje mnemotechnik opierają na 3 zasadach:

• asocjacji – skojarzenie dwóch lub więcej słów bądź wyobrażeń w sposób, który przy pojawieniu się pierwszego pociąga za sobą pojawienie się drugiego elementu,
• wyobraźni – zdolność tworzenia w myślach określonych wyobrażeń lub przywoływania wyobrażeń i myśli,
• lokalizacji – system miejsc, w których zapamiętywana jest konkretna informacja.

Odpowiedź na pytanie, co to są mnemotechniki (mnemoniki) jest dość prosta – to oparte na intuicji sposoby wykorzystywania ludzkiego umysłu i jego naturalnych zdolności zapamiętywania.
Metody poprawiania ludzkiej pamięci są rekomendowane dla każdego, kto chce szybko przyswajać określone informacje tak, aby na długo pozostawały w pamięci. Mnemotechniki należy stosować regularnie, rozpoczynając od najprostszych metod i stopniowo przechodząc do tych bardziej zaawansowanych. Warto je używać w codziennym życiu, aby ułatwiać pamięci przyswajanie haseł, kodów dostępu, numerów PIN, PESEL, adresów czy numerów telefonów, a także wspomagać naukę w szkole, na uczelni czy przyswajanie języków obcych.
Mnemonika skutecznie pomaga w następujących przypadkach:

• szybka nauka do egzaminów,
• usystematyzowanie posiadanej wiedzy,
• efektywna nauka języka obcego,
• tworzenie notatek w głowie,
• zapamiętywanie trudnych wzorów z różnych dziedzin nauki,
• zapamiętywanie liczb i dat,
• błyskawiczne przyswajanie dowolnych informacji.

Rodzaje mnemotechnik

Techniki mnemotechniczne stwarzają duże możliwości w skutecznym zapamiętywaniu potrzebnych informacji. Powiedzenie, iż „trening czyni mistrza” idealnie odnosi się mnemoniki, która tworzy podstawy do ćwiczenia pamięci. Warto wiedzieć, jak korzystać z technik mnemotechniki, aby podwyższać umiejętności kojarzenia, wizualizacji, koncentracji i wyobraźni.
Popularne rodzaje to:

• akronimy, zwane także skrótowcami. Ta metoda polega na tworzeniu nowego słowa z pierwszych liter lub zgłosek innych wyrazów, które należy zapamiętać,
• łańcuchowa metoda skojarzeń, która głównie opiera się na fantazji i wyobraźni. Polega na tworzeniu historyjek i wizualnych skojarzeń, łączących w pary słowa do zapamiętania,
• metoda haków obrazowych, polegająca na tworzeniu skojarzeń (nazywanych hakami) cyfr z obrazami. Obrazy muszą przypominać konkretną cyfrę, aby skojarzenie było w miarę proste,
• rymowanki, które polegają na tworzeniu wierszyków, ułatwiających zapamiętanie konkretnej daty czy zdarzenia,
• grupowanie, czyli umiejętność łączenia informacji zgodnie z określoną zasadą, wskazującą na podobieństwa znaczeniowe,
• pałac pamięci, nazywany też rzymskim pokojem lub metodą loci. Ten rodzaj mnemotechniki polega na kojarzeniu w wyobraźni elementów do zapamiętania z miejscami z rzeczywistego lub wyimaginowanego otoczenia. Pałac myśli pozwala na
• umiejscowienie w znanej przestrzeni (na przykład w domu) wszystkich informacji, które mają być zapamiętane dzięki wizualizacjom skojarzeniowym,
• Główny System Pamięciowy (GSP), polegający na zamianie cyfr na poszczególne głoski alfabetu fonetycznego,
• system zakładek pamięciowych, nazywany także metodą słów-wieszaków, polegający na wykorzystaniu znanego tekstu jako swoistego szkieletu do nowych informacji,
• mapy myśli, które są alternatywą dla klasycznych notatek i przedstawiają informacje w sposób obrazowy, a nie tylko przy użyciu słów.

Mnemotechniki pamięciowe mają za zadanie poprawiać ludzką pamięć. W mózgu zachodzą procesy zapamiętywania i przetwarzania uzyskanych informacji. Poszczególne rodzaje mnemoniki wykorzystują i stymulują obie półkule mózgu. Lewa półkula odpowiada za logiczne i analityczne myślenie, prawa za funkcje artystyczne (wizualne i kreatywne). Połączenie pracy obu półkul przy stosowaniu mnemotechniki zwiększa wydajność mózgu.

Przykłady mnemotechniki

Poszczególne rodzaje mnemotechnik stwarzają nieograniczone możliwości w zapamiętywaniu istotnych informacji. Potrzebna jest jednak wiedza, jak z nich korzystać. Takie sposoby zapamiętywania nazywane są „zabawą pamięcią”. Trzeba tylko wybrać odpowiedni dla danej osoby sposób i opanować go, systematycznie ćwicząc. Nieodzownym elementem jest wyobraźnia. Przyswojenie metod mnemotechnik wymaga czasu, ale ich skuteczność tkwi w odsyłaniu zdobytych informacji do pamięci długotrwałej.

Mnemotechnika – przykłady podstawowych metod:

1. Akronimy, czyli wyrazy utworzone z pierwszych liter lub głosek innych wyrazów. Metoda polega na wymyśleniu zdania, w którym pierwsze litery odnoszą się do zapamiętywanych informacji:
   • „Leci Cukier Do Masy” obrazuje 4 cyfry rzymskie – L (50), C (100), D (500), M (1000),
2. Rymowanki, czyli uczenie się krótkich wierszyków, które wspomagają zapamiętanie informacji przez analogię:
   • „Kto kreskuje -uje, ten dostaje dwóje”,
   • „Pamiętaj chemiku młody, wlewaj zawsze kwas do wody”,
3. Łańcuchowa metoda skojarzeń, czyli tworzenie historyjek (absurdalnych i przesadnych) z ciągu skojarzeń z wyrazów do zapamiętania. Ten sposób polega na łączeniu w pewien ciąg tzw. żywych obrazów, które trzeba zwizualizować. Najprościej mówiąc tworzona jest indywidualna historyjka, czyli łańcuch. Każdy element opowieści kojarzony jest z następnym. Im bardziej przejaskrawione i przesadne połączenia, tym łatwiej je przyswoić:
   • Lista spraw do załatwienia – poczta, dentysta, sukienka z pralni, dermatolog.
     Historyjka, która ma za zadanie pomóc w zapamiętaniu zadań – „jestem na poczcie i liżąc znaczek do przyklejenia odczuwam ból zęba. Szybko idę do dentysty, ale w trakcie usuwania zęba brudzi się moja kolorowa sukienka. Zdejmując ją, zauważam bliznę na skórze (dermatolog)”,
4. Pałac pamięci (pokój rzymski, metoda loci), czyli przywoływanie w pamięci znanych miejsc i łączenie ich, przy pomocy skojarzeń z informacją do zapamiętania. Takim miejscem może być własne mieszkanie. Trzeba zwizualizować wszystkie elementy, znajdujące się w tym konkretnym pomieszczeniu, a następnie wchodząc do tego miejsca zapamiętywać jego poszczególne elementy i kojarzyć je z informacjami potrzebnymi do zapamiętania, używając wyobraźni. Pamięć przyswaja łatwiej absurdalne i humorystyczne skojarzenia:
   • lista zakupów – krzesło, chleb, mleko, doniczka, proszek do prania;
     W celu szybkiego zapamiętania listy zakupów można wyobrazić sobie mieszkanie i ułożyć historyjkę – „siedząc w pokoju na krześle jem kanapkę (chleb) z szynką. Czuje się senna, a zatem muszę się napić kawy, a ta najlepiej smakuje mi z mlekiem. Sięgając po mleko w lodówce zauważam, że kwiat na parapecie wymaga przesadzenia. Idę do przedpokoju i ubieram się, aby wyjść i kupić doniczkę. Zakładam kurtkę, ale zauważam jest dość brudna i trzeba ja dziś wieczorem wyprać (proszek do prania),
5. Grupowanie, czyli porządkowanie informacji według zasad, opierających się głównie na podobieństwie znaczeniowym:
   • ciąg wyrazów do zapamiętania – lekarz, tablica, ławka, operacja, nauczycielka, szatniarz, woźna i strzykawka. W tej grupie można wyodrębnić dwie kategorie: szkoła i szpital,
6. Mapy myśli, czyli metody notowania, tworzone przy użyciu krótkich haseł i rysunków.
   Ta technika polega na:
   • umieszczeniu w centralnej części mapy słowa – klucza (temat, problem czy idea),
   • zwizualizowaniu tego słowa – klucza przy pomocy kolorowego rysunku,
   • poprowadzeniu promienistych łuków od słowa klucza, które prowadzą do kolejnych powiązanych słów kluczowych,
   • poprowadzeniu kolejnych powiązań do kolejnych słów kluczowych.

Tak powstały schemat mapy odzwierciedla sposób myślenia, opierający się na koncepcji „od ogółu do szczegółu”. Czytelność mapy myśli można poprawić stosując kolory, różne grubości linii, rozmaite połączenia (linie przerywane, zygzaki, fale czy strzałki). Mapa myśli pozwala oszczędzać czas, a jedna strona kartki zapisanej mapą myśli zastępuje nawet trzy strony tradycyjnych notatek. Praca przy tworzeniu mapy myśli powinna być skoncentrowana na głównym problemie, bez wątków pobocznych.

Haki pamięciowe

Skutecznym sposobem na poprawienie zapamiętywania są haki pamięciowe. Ta metoda polega na kojarzeniu cyfr lub liter z obrazami, które je przypominają swoim wyglądem. Takie skojarzenia nazywane są hakami.

Cyfry i litery to pojęcia abstrakcyjne, a zdefiniowane słowa – haki pełnią rolę mentalnych wieszaków, na których „zawiesza się” pojęcia, konieczne do zapamiętania. W ten sposób informacje (elementy), które chce się pamiętać są kojarzone w wyobraźni z następnymi obrazami z listy. Ważne, aby skojarzenia były abstrakcyjne i wesołe, bo takie są najszybciej przyswajane. Metoda haków pamięciowych opiera się na osobistych skojarzeniach.

W prosty sposób można przedstawić ten rodzaj mnemotechniki, używając porównania do wieszaków. Każde słowo jest zawieszane na konkretnym wieszaku, czyli łączone z konkretnym hakiem, tworząc indywidualne porównania. Zapamiętanie wybranej listy wyrazów jest dość proste dzięki wizualnym skojarzeniu każdego elementu z tej listy z zastosowanym słowem-hakiem, będącym obrazem liczby. To potocznie nazywane słowa – klucze.

Oto najpopularniejsza lista haków pamięciowych:

• 1 – świeca
• 2 – łabędź
• 3 – serce
• 4 – krzesło
• 5 – dźwig
• 6 – wiśnia
• 7 – kosa
• 8 – bałwan
• 9 – balon
• 10 – rycerz z mieczem i tarcza.

Haki pamięciowe są pomocne w zapamiętywaniu wiadomości z lekcji lub wykładu, dłuższego przemówienia czy listy zakupów. Metoda ta sprawdza się także w nauce języków obcych.

Autor: Jolanta Woźniak

Konsultacja merytoryczna: lekarz Anna Lewandowska