Trawienie – na czym polega i jak wspomagać?

Co to jest trawienie?

Trawienie jest zespołem procesów polegających na rozkładaniu złożonych związków chemicznych zawartych w pokarmach na mniejsze i prostsze cząsteczki celem ich późniejszego wchłonięcia i rozprowadzenia do komórek naszego organizmu. Związki te to w głównej mierze tłuszcze, białka i węglowodany pochodzące ze spożywanych pokarmów i wchłaniane następnie w układzie pokarmowym.

Przewód pokarmowy człowieka dorosłego ma dł. 7,5-8 m i składa się z: jamy ustnej, przełyku, żołądka, jelit i odbytu. Procesy trawienne odbywają się właściwie na całej jego długości, począwszy już od jamy ustnej, gdzie rozdrabniany pokarm napotyka pierwszy z enzymów trawiennych, zawarty w ślinie – amylazę ślinową rozkładający skrobię oraz inne węglowodany.

Odcinkiem przewodu pokarmowego, w którym nie zachodzą procesy trawienne jest przełyk. Jego zadanie ogranicza się do przesuwania treści z jamy ustnej do żołądka, gdzie trawienie rozpoczyna się na dobre. Pokarm miesza się tam z tzw. sokiem żołądkowym wydzielanym przez gruczoły znajdujące się w błonie śluzowej żołądka. W żołądku trawione są głównie białka i tłuszcze.

Największa część trawienia odbywa się w jelicie cienkim, gdzie treść pokarmowa trafia z żołądka. Jest ono najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego, a w dodatku jego ściany wewnętrzne całe pokryte są drobnymi wypustkami – tzw. kosmkami jelitowymi, co niezwykle zwiększa powierzchnię wchłaniania. Jelito grube odpowiada za wchłanianie niektórych witamin i wody.

Podsumowując – co to jest trawienie? Jest to proces, w którym złożone związki chemiczne z pożywienia – cukry, tłuszcze i białka – zostają rozbite na prostsze cząsteczki przygotowując organizm do ich wchłaniania.

Ile trwa trawienie?

Czas trawienia liczy się od momentu, w którym pokarm trafia do jamy ustnej, do chwili, kiedy jego niewchłonięte resztki zostaną wydalone na zewnątrz. Zatem ile trwa proces trawienia? U dorosłego, zdrowego człowieka waha się on od kilkunastu do około 30 godzin i zależy od kilku czynników, a przede wszystkim od stosowanej diety i rodzaju spożywanych pokarmów.

Oprócz diety jednak to, jak długo trwa trawienie, zależy od:

• wieku,
• płci,
• masy ciała,
• aktywności fizycznej.

U osób młodych i u mężczyzn procesy trawienne zachodzą szybciej, u osób starszych i kobiet – wolniej.

Do produktów lekkostrawnych, czyli takich, które krócej zalegają w przewodzie pokarmowym i szybciej zostają przez niego wchłonięte zalicza się przede wszystkim:

• produkty nabiałowe takie jak jogurty, chude sery, kefir, maślanka,
• produkty zbożowe,
• niektóre owoce i warzywa,
• chude mięso,
• pokarmy gotowane.

Produkty ciężkostrawne, do których przetworzenia potrzeba organizmowi więcej czasu to np.:

• orzechy,
• mięso smażone,
• produkty smażone na głębokim tłuszczu (np. frytki),
• produkty typu fast food,
• rośliny strączkowe,
• słodycze,
• alkohol.

Spożywanie produktów lekkostrawnych nie nastręcza problemów z rozbijaniem treści pokarmowej na drobne cząsteczki, jej wchłanianiem i wydalaniem resztek. Dieta, która obfituje w ciężkostrawne posiłki może natomiast prowadzić do problemów trawiennych.

Jeśli chodzi o czas trwania trawienia, najdłuższy etap zachodzi w jelitach. Pokarm w żołądku pozostaje średnio ok. dwóch godzin, a potem trafia do jelit i tam jest trawiony aż do zakończenia wchłaniania i wydalenia resztek.

Problemy z trawieniem

Każdego człowieka prędzej czy później może dotknąć jakiś problem z trawieniem. Rozmaite czynniki wpływają na funkcjonowanie organizmu, dlatego zdarza się, że praca któregoś z elementów zostaje zaburzona. Układ pokarmowy narażony jest na dość częste zaburzenia, ponieważ nieustannie styka się on z substancjami pochodzącymi z zewnątrz, czyli z pokarmem. To, co jest zjadane ma ogromny wpływ na kondycję układu trawiennego i zła dieta najczęściej przyczynia się do powstawania pewnych problemów trawiennych.

Co to znaczy zła dieta? Przede wszystkim polega ona na:

• częstym spożywaniu produktów ciężkostrawnych obciążających przewód pokarmowy,
• nieregularnym zjadaniu posiłków,
• jedzeniu w pośpiechu (niedokładne przeżuwanie pokarmów to bardzo częsta przyczyna dolegliwości trawiennych),
• spożywaniu produktów z dużą ilością dodatkowych substancji wzmacniających smak oraz innych substancji modyfikujących, w
• tym produktów gotowych, żywności przetworzonej, posiłków typu fast food itp.

Błędy te mogą prowadzić do objawów takich jak:

• wzdęcia,
• uczucie ciężkości.

Objawów tych, choć są współcześnie bardzo powszechne, nie wolno lekceważyć, a jeśli nawracają, warto zastanowić się nad zmianą stylu życia i sposobu odżywiania. W przypadku częstych lub silnych dolegliwości trawiennych należy zgłosić się do lekarza celem dokładnego ustalenia ich podłoża.

Wspomaganie trawienia

Aby dbać o zdrowie i kondycję układu pokarmowego, warto na co dzień wspierać go naturalnymi metodami. Jak pobudzić trawienie i co robić, by ułatwić organizmowi trawienie i wchłanianie spożywanych pokarmów?

Przede wszystkim należy:

• zwiększyć spożycie produktów lekkostrawnych,
• unikać ciężkostrawnych posiłków,
• jeść regularnie – najlepiej 5 niewielkich posiłków dziennie (układ pokarmowy łatwiej trawi tę samą ilość pożywienia podzieloną na mniejsze porcje i zjadaną w odstępach czasowych),
• zwiększyć spożycie produktów o wysokiej zawartości błonnika (substancji wspomagającej trawienie) – jego najlepszym źródłem są produkty zbożowe takie jak kasze, pieczywo żytnie, płatki zbożowe, otręby itp.,
• wypijać codziennie dużą ilość płynów, w tym minimum 1,5 l czystej wody – płyny rozrzedzają treść pokarmową, ułatwiając jej trawienie,
• dbać o regularną aktywność fizyczną, która skutecznie wspomaga trawienie, poprawiając choćby perystaltykę jelit.

Jak poprawić trawienie za pomocą naturalnych metod? Można zastosować niektóre zioła lub przyprawy, np.:

• miętę pieprzową – reguluje ona wydzielanie soku żołądkowego i wydzielanie żółci, wspomaga pracę jelit,
• melisę – ma działanie relaksujące i rozkurczające, wspomaga pracę układu trawiennego,
• rumianek – działa przeciwzapalnie, pobudza apetyt i wydzielanie żółci,
• koper włoski – niweluje uczucie ciężkości, zapobiega wzdęciom,
• kminek – reguluje procesy fermentacyjne w jelitach,
• rozmaryn – ułatwia trawienie tłuszczów itd.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: gastrolog Ewa Walecka – Kapica