Budowa serca (anatomia) – po której stronie? Funkcje

Gdzie jest serce?

Nie bez powodu w języku potocznym mówi się, że coś położone jest „w sercu” jakiegoś obszaru. Oznacza to wówczas usytuowanie centralne, w samym środku. Można bowiem stwierdzić, że serce jest narządem centralnym w ciele człowieka. Umiejscowione jest w obrębie klatki piersiowej, a dokładnie – w śródpiersiu środkowym. Dlaczego zatem na pytanie, z której strony jest serce, wielu odpowiada, że z lewej? Otóż mniej więcej 2/3 objętości mięśnia sercowego rzeczywiście leży po lewej stronie klatki piersiowej, jednak pozostała część usytuowana jest w jej centralnej części.

Gdzie leży serce względem innych narządów znajdujących się w klatce piersiowej? Po bokach – z prawej i lewej strony – sąsiaduje ono z płucami, jest więc niejako okolone przez płuca, umiejscowione pomiędzy jego płatami. Z tyłu mięśnia sercowego przebiega kręgosłup, u dołu natomiast znajduje się przepona oddzielająca jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Z przodu usytuowany jest mostek stanowiący swego rodzaju tarczę dla serca. Jest to nieparzysta, płaska kość, od której rozchodzą się żebra.

Ludzkie serce znajduje się wewnątrz worka osierdziowego zbudowanego z części włóknistej i surowiczej. Worek ten chroni je przed bezpośrednim kontaktem z sąsiadującymi organami oraz zapewnia sercu odpowiednie usytuowanie, uniemożliwiając jego przemieszczanie się po klatce piersiowej. Niewielka ilość płynu surowiczego znajdującego się pomiędzy blaszkami surowiczymi umożliwia sercu swobodne przemieszczenie się (ślizganie) wewnątrz worka osierdziowego

Położenie serca w centralnej części całego ciała ma swoje uzasadnienie. Serce jest mięśniem odpowiedzialnym za pompowanie krwi do naczyń krwionośnych rozprzestrzenionych na cały ludzki organizm. Mięsień ten musi znajdować się więc w takim miejscu, by wyrzucana przez niego krew mogła dotrzeć do każdej części ciała, każdego narządu. Centralne położenie ułatwia sercu to zadanie i umożliwia mu ukrwienie wszystkich elementów organizmu, co jest niezbędne dla ich prawidłowego funkcjonowania. Krew rozprowadza bowiem potrzebny im tlen oraz wszelkie substancje odżywcze.

Ile bije serce na minutę?

Bijące serce jest centralnym i najważniejszym elementem całego układu krążenia. To narząd, który nigdy nie odpoczywa, ale przez 24 godziny na dobę zaopatruje w krew wszystkie komórki ludzkiego organizmu. W ciele dorosłego człowieka znajduje się około 4-6 litrów krwi, która nieustająco krąży po wszystkich naczyniach krwionośnych.

Jak pracuje serce? Jest ono mięśniem, który przez cały czas (zarówno w momencie aktywności, jak i podczas snu) na przemian kurczy się i rozkurcza, tłocząc krew. Zostaje ona wyrzucana pod dużym ciśnieniem do naczyń krwionośnych, przez które dociera do wszystkich innych narządów. Z nich z kolei naczynia krwionośne odprowadzają metabolity (produkty przemiany materii) z powrotem do mięśnia sercowego. Aby proces ten był efektywny, serce musi kurczyć się z odpowiednią częstotliwością.

Ile skurczów serca na minutę zapewnia organom właściwe dotlenienie i odżywienie? Ilośc jego uderzeń na minutę nazywana jest pulsem. Prawidłowy puls u dorosłego człowieka w spoczynku oscyluje w granicach 60-85 bpm (z ang. bits per minute). Skąd taka rozbieżność? Prędkość, z jaką pracuje serce zależy między innymi od wieku. U młodych ludzi bije ono bliżej 85 razy na minutę, ale zwalnia z wiekiem, aż do 60 bmp u osób starszych, u których wszelkie procesy życiowe nieco spowalniają.

Prędkość bicia serca nie jest stała w ciągu doby i zmienia się wraz ze zmianą aktywności, przede wszystkim fizycznej. Podczas wysiłku serce bije dużo szybciej niż w momentach odpoczynku, a puls może dochodzić nawet do 200 bpm, gdy ktoś np. uprawia sport wysiłkowy.

Oprócz aktywności fizycznej istnieją też inne sytuacje, w których serce znacznie przyspiesza, np.:

• stres – przed egzaminem, ważną rozmową, napięcie związane z wykonywaniem odpowiedzialnej pracy itp.
• napięcie emocjonalne – np. podczas kłótni czy odebraniu przykrej wiadomości,
• miłosne zbliżenia – seks i wszelkie sytuacje intymne powodują przyspieszenie bicia serca.

Jest to stan fizjologiczny i zgodny z normą, wynikający ze zwiększonego zapotrzebowania organizmu na tlen. Najwolniej natomiast serce bije podczas spoczynku, kiedy to cały organizm spowalnia swoje procesy, a wszelkie narządy odprężają się i regenerują. Wówczas ich zapotrzebowanie na tlen i substancje odżywcze jest mniejsze i serce również może odpocząć.

Jak wygląda serce?

Serce człowieka nie wygląda jak to rysowane na dziecięcych laurkach. A jednak kształt symbolicznego serca – symetrycznego, o stożkowym zakończeniu u dołu poniekąd nawiązuje do kształtu ludzkiego mięśnia sercowego. Ten również jest symetryczny – zbudowany z dwóch komór i dwóch przedsionków – oraz nieco zwężony ku dołowi i kształtem podobny do stożka. Dolne zwężenie serca nazywa się koniuszkiem i zwrócone jest ku lewej stronie mostka.

W obrębie mięśnia sercowego wyróżnia się dwie jego symetryczne części:

• serce prawe – składające się z prawego przedsionka i prawej komory z zastawką trójdzielną pomiędzy nimi – krąży w nim krew żylna,
• serce lewe – zbudowane z lewej komory i lewego przedsionka przedzielonych zastawką mitralną – krąży w nim krew tętnicza.

Zdrowe serce dorosłego człowieka wielkością zbliżone jest do zaciśniętej pięści. Jego wymiary to około:

• 12 cm długości,
• 8 cm szerokości,
• 6 cm grubości.

Wymiary te są jednak poglądowe, a wielkość serca u różnych osób może się nieco różnić – u tych drobnej postury zwykle jest trochę mniejsze niż u wysokich i masywnych. Zdarza się, że większe serce mają ludzie aktywni fizycznie, szczególnie sportowcy. Okazuje się więc, że uprawianie sportów powiększa nie tylko bicepsy, ale też mięsień sercowy. Wysiłek fizyczny zwiększa zapotrzebowanie organizmu na tlen, serce musi pracować szybciej i zaczyna się rozrastać, podobnie jak inne mięśnie zmuszone do intensywnej pracy.

Ile waży serce? Zbudowane jest ono ze stosunkowo ciężkiej tkanki mięśniowej, dlatego jego waga nie jest mała . Serce dorosłego mężczyzny waży około 300-350 g, natomiast dorosłej kobiety – około 250-280 g. To, że jest mięśniem, skutkuje nie tylko jego dość dużą wagą, ale też warunkuje jego wygląd – narząd ten ma ciemnoczerwoną barwę i gładką, lśniącą strukturę zewnętrzną. Jego gładka powierzchnia poprzecinana jest jednak widocznymi naczyniami krwionośnymi o dużym przekroju.

Budowa serca

Anatomia serca to system jam, zastawek oraz ścian wykształconych z tkanki mięśniowej, co umożliwia narządowi pracę polegającą na kurczeniu i rozkurczaniu ścian. Cały organ podzielony jest wyraźnie na cztery jamy – dwa przedsionki i dwie komory. Podział na jamy widoczny jest nie tylko w przekroju serca, ale również na jego powierzchni uwidacznia się zagłębieniem zwanym bruzdą wieńcową.

Przedsionki położone są w górnej części serca i przyjmują krew powracającą od strony innych narządów. Komory umiejscowione są pod przedsionkami i wyrzucają krew do naczyń krwionośnych transportujących ją do wszystkich pozostałych organów i elementów organizmu.

Przedsionki oddzielone są od komór zastawkami przedsionkowo-komorowymi, które zapobiegają cofaniu się krwi. Dzięki nim krew przepływa w odpowiednim kierunku, czyli z przedsionków wpada do komór i nie ma możliwości, by stało się odwrotnie. Oprócz zastawek przedsionkowo-komorowych serce posiada jeszcze dwie inne znajdujące się u wylotu komór do wielkich naczyń tętniczych.

Przedsionki oddzielone są od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, komory serca natomiast – przegrodą międzykomorową. Ta druga jest dużo grubsza od pierwszej, ponieważ skurcze komór są zdecydowanie silniejsze niż skurcze przedsionków.

Cały mięsień dzieli się na serce prawe i serce lewe. Prawe tworzą prawy przedsionek i prawa komora oddzielone zastawką trójdzielną. Do przedsionka tego stale wpływa krew z żyły głównej górnej, żyły głównej dolnej oraz zatoki wieńcowej. Następnie krew ta przez zastawkę trójdzielną wpada do prawej komory, dalej przez zastawkę do pnia płucnego. Tłoczona jest do pnia tego w momencie skurczu ścian, a stamtąd transportowana do prawego i lewego płuca.

Lewe serce natomiast składa się z lewego przedsionka i lewej komory oddzielonych zastawką mitralną. Do przedsionka tego przez cztery żyły płucne wpada natlenowana krew prosto z płuc. Lewa komora posiada znacznie grubszą ścianę niż prawa, ponieważ podczas jej skurczów krew musi zostać wyrzucona na tyle mocno, by dotrzeć do wszystkich tkanek i narządów. Pompuje ona krew bezpośrednio do aorty, skąd transportowana jest dalej.

To, jak zbudowane jest serce, ściśle związane jest z jego funkcją i sposobem, w jaki pracuje. Posiada grube ściany zbudowane z tkanki mięśniowej posiadające zdolność regularnego kurczenia się i rozkurczania.

Ściana zewnętrzna organu składa się z trzech warstw:

• wsierdzia,
• śródsierdzia,
• nasierdzia.

Oprócz mięśni serce posiada także własny system bodźcoprzewodzący, który reguluje jego pracę i stymuluje mięśnie do regularnych skurczów.

Całość otoczona jest dodatkowo workiem osierdziowym, składającym się z dwóch błon – osierdzia surowiczego i osierdzia włóknistego. Tak więc serce – jako jeden z najważniejszych organów – zaopatrujący cały organizm w tlen i substancje odżywcze, jest z zewnątrz solidnie chroniony. Mimo to warto o nie dbać na co dzień, by jak najdłużej pozostawało w dobrej kondycji i w prawidłowy sposób pełniło swoje funkcje.

Jak wspierać pracę serca?

We współczesnym, cywilizowanym świecie zaburzenia pracy serca i układu krążenia to bardzo powszechny problem. Ma to związek przede wszystkim z dzisiejszym trybem życia, niewłaściwą dietą, stosowaniem szkodliwych używek.

Jak wspierać pracę serca, by dłużej cieszyć się jego dobrą kondycją?

Przede wszystkim należy zrezygnować z używek. Palenie papierosów źle wpływa na naczynia krwionośne, ponieważ zawarte w nich substancje odkładają się na ścianach wewnętrznych żył i tętnic, zapychając je i hamując swobodny przepływ krwi. Sama nikotyna z kolei stymuluje wydzielanie adrenaliny, co przyspiesza puls i podwyższa ciśnienie tętnicze krwi. Podobnie jest z alkoholem – również podnosi on ciśnienie i zmusza serce do bardziej intensywnej pracy, powodując niekiedy jego nadwyrężenie. Dlatego rezygnacja z używek powinna być pierwszym krokiem do dbania o zdrowie mięśnia sercowego.

Codzienna dieta powinna być zbilansowana, różnorodna i bogata w dobroczynne dla organizmu substancje: witaminy, minerały i inne związki o odżywczych właściwościach. Powinno unikać się częstego spożywania produktów podwyższających we krwi poziom cholesterolu, który odkłada się na ścianach naczyń krwionośnych, zmniejszając przepływ krwi.

Przede wszystkim są to:

• fast-foody,
• tłuszcze nasycone pochodzenia zwierzęcego – tłuste mięsa, wędliny, sery,
• potrawy smażone.

Warto również zmniejszyć spożycie słodyczy i słodkich napojów gazowanych, które przez swoją wysoką kaloryczność mogą prowadzić do zwiększenia masy ciała i nadmiaru tkanki tłuszczowej, co również negatywnie wpływa na pracę serca. Produkty wspierające ją to:

• potrawy lekkostrawne, o dużej zawartości błonnika – pełnoziarniste pieczywo i makarony, kasze, ryż, rośliny strączkowe,
• warzywa i owoce bogate w witaminy i minerały,
• ryby morskie i orzechy bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe.

Należy pamiętać, że najlepsza dieta to dieta zróżnicowana, która dostarcza sercu i całemu organizmowi wszelkich mikroelementów potrzebnych mu do prawidłowego funkcjonowania.

Istnieją także zioła wspierające serce i układ krążenia. Jednym z powszechnie stosowanych jest głóg, który:

• wspiera prawidłową pracę serca,
• pomaga utrzymać zdrowe serce,
• wspomaga układ krążenia,
• korzystnie wpływa na krążenie krwi i prawidłowe zaopatrzenie w tlen organizmu,
• ułatwia wyciszenie w stanach napięcia nerwowego,
• przyczynia się do zmniejszenia napięcia, drażliwości i ułatwia zdrowy sen.

Dobroczynny wpływ na układ naczyniowy posiadają także sterole roślinne – substancje (jak sama nazwa wskazuje) pochodzenia roślinnego posiadające zdolność obniżania poziomu cholesterolu. Korzystny efekt występuje w przypadku dziennego spożycia 1 500 – 3 000 mg steroli roślinnych, a ich regularne stosowanie redukuje poziom cholesterolu, „oczyszcza” naczynia krwionośne, umożliwiając krwi łatwe docieranie do wszystkich tkanek.

Chcąc utrzymać serce w dobrej formie, nie można zapominać także o aktywności fizycznej. Regularny ruch to podstawa dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich mięśni, również mięśnia sercowego. Wysiłek powoduje chwilowe przyspieszenie pracy serca, co również dla niego stanowi swoisty trening. Naczynia krwionośne podczas ćwiczeń rozszerzają się, polepszając przepływ. Zwiększa to dotlenienie i odżywienie wszystkich tkanek, a nawet każdej pojedynczej komórki organizmu.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak

Polecane dla Ciebie artykuły

Głóg – zioła w trosce o twoje serce i układ krążenia

Głóg należy do naszych rodzimych gatunków flory, który może przybierać formę krzewu, czy też drzewa, wysokości ok. 11-13 m (głóg jednoszyjkowy), czy też znacznie niższej, ok. 4-5 m – głóg dwuszyjkowy. Ta piękna, ozdobna roślina – zwłaszcza w porze kwitnienia (odmiany białe lub bladoróżowe) i owocowania dodatkowo jest też naszym sprzymierzeńcem, wspomagając serce i układ krążenia w ich prawidłowym funkcjonowaniu.

Więcej

Jak zadbać o dobry materiał roślinny do produkcji ekstraktów?

Ekstrakty roślinne są jednym z rodzajów przetworów roślinnych otrzymanych w procesie ekstrakcji materiału roślinnego odpowiednim rozpuszczalnikiem, który następnie może podlegać dodatkowym czynnościom technologicznym jak: frakcjonowanie, oczyszczanie, zagęszczanie czy fermentacja. Aby jednak otrzymać właściwy produkt niezbędne jest pozyskanie odpowiedniego surowca roślinnego.

Więcej

Zadbaj o sprawność swojego umysłu na długie lata

Sprawny, bystry i świetnie działający umysł to jeden z warunków dobrego życia. To dzięki niemu udaje nam się rozwiązywać codzienne problemy, prowadzić rozmowy z bliskimi, pracować, czytać i pisać. To on daje nam możliwość rozumienia świata i korzystania z jego dobrodziejstw. Kiedy zaczyna szwankować, znacząco obniża się jakość naszego życia. Dlatego tak istotne jest, by skrupulatnie, każdego dnia dbać o mózg – centralny organ naszego organizmu. To on steruje wszystkimi procesami w naszym ciele, umożliwiając działanie pamięci, koncentrowanie się, wykonywanie wszystkich codziennych zadań. Jak zadbać o sprawność umysłu, by służył nam bez zarzutu do później starości? Trening umysłu, dobra dieta, rozsądny tryb życia – oto co nam pomoże!

Więcej

Zdrowie przez cały rok a suplementacja czosnkiem

Czosnek pospolity, należący do rodzaju Allium (rodzina Amaryllidaceae), jest doskonale znany, jako warzywo. Większość gatunków tego rodzaju (ponad 600) pochodzi z Azji, ale spotykane są także w Ameryce Północnej i Afryce.

Więcej

Najczęściej wybierane produkty Herbaya®

WKRÓTCE DOSTĘPNY

Prawidłowa odporność*

*Echinacea

60 kapsułek pochodzenia roślinnego

Wspiera funkcje obronne organizmu

Przynosi ulgę w dyskomforcie gardła i krtani

79,00 zł

Poznaj produkt

Naturalna ochrona*

*Czosnek

60 kapsułek pochodzenia roślinnego

Wspiera system immunologiczny organizmu

Wspomaga naturalną odporność organizmu

79,00 zł

Poznaj produkt

WKRÓTCE DOSTĘPNY

Zdrowe serce i układ krążenia*

*Głóg

60 kapsułek pochodzenia roślinnego

Wspomaga prawidłową pracę serca oraz układu krążenia

Przyczynia się do zmniejszenia drażliwości oraz wspomaga zdrowy sen

79,00 zł

Poznaj produkt