Sproszkowana substancja roślinna czy ekstrakt?

30 maja, 2023

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Informacje o stosowaniu substancji roślinnych przez ludzi opisywano już w czasach starożytnych, można powiedzieć zatem, ze towarzyszą nam od zawsze. Nauczyliśmy się wykorzystywać wszystkie części roślin – te nadziemne (ziela, kwiaty liście, owoce, kory drzew), a także podziemne jak korzenie czy kłącza.

Spis treści

Jeśli nie sproszkowana substancja roślinna to co?

Dobry ekstrakt – czyli jaki? Najważniejsze parametry.

O czym powinniśmy pamiętać stosując preparaty zawierające wyciąg z czosnku

Substancje roślinne mają swoją określoną budowę anatomiczną ograniczoną ścianą komórkową. W zależności od „wieku rośliny” ściana ta zbudowana jest z pektyn i glikoprotein, w starszych roślinach pojawiają się włókna celulozowe i hemicelulozowe (nadające jej sztywność). Wewnątrz komórek roślinnych obecne są różnorodne organelle komórkowe, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania takiej struktury. Ważnym elementem jest miedzy innymi wakuola, w której to obok wody, licznie występują np. składniki mikro – makroelementarne oraz składniki organiczne jak: aminokwasy, białka, cukry, tłuszcze, i ważne dla nas wyspecjalizowane metabolity (np. flawonoidy, antocyjany, garbniki, kumaryny, alkaloidy, saponiny i inne).

Układ trawienny człowieka nie jest przystosowany do trawienia ścian komórkowych roślin (i występującej tu celulozy), choć ona sama ma kilka dobroczynnych efektów. Pęczniejąc w żołądku, daje uczucie sytości, wspomaga regulację wypróżnień, wpływa korzystnie na rozwój właściwej flory jelitowej, zmniejsza wchłanianie cholesterolu oraz związków trójglicerydowych.

Sproszkowanie wysuszonych substancji roślinnych, nie gwarantuje jednolitego wchłaniania przez organizm składników aktywnych (nawet tych oznaczonych ilościowo) zawartych w tkankach i sokach komórkowych roślin, choć znacznie to ułatwia. Na wchłanianie składników aktywnych (dostępność biologiczną) wpływ będzie miało wiele czynników np. sposób przyjmowania – popijanie różną ilością wody (zimną, ciepłą), rodzaj spożywanego pokarmu, czynniki genetyczne, procesy trawienne itp. Na wchłanianie może mieć także wpływ forma podania produktu zawierającego materiał roślinny – np. postać tabletki, gdzie substancje wiążące, użyte w procesie technologii wytwarzania dodatkowo mogą utrudniać wchłanianie tych składników.

Jeśli nie sproszkowana substancja roślinna to co?

Szerokie zastosowanie znajdują obecnie ekstrakty roślinne. Są to przetwory o konsystencji płynnej – tzw. wyciągi płynne oraz nalewki, półstałej – wyciągi gęste i olejożywice, a przede wszystkim ostatnio bardzo popularne przetwory o konsystencji stałej, tzw. wyciągi suche.

Ekstrakty roślinne – pozyskiwane są z całych roślin lub ich części (zawierających najwyższą zawartość składników aktywnych) za pomocą ekstrakcji odpowiednio dobranym rozpuszczalnikiem. Sam proces ekstrakcji to dokładnie opisana procedura z zastosowaniem rozpuszczalnika, najbardziej właściwego dla danej grupy związków, którą chcemy z materiału roślinnego wyekstrahować (może być to woda, chloroform, metanol, etanol i inne).

Ekstrakty suche (Extracta sicca) – są to ekstrakty otrzymane przez odparowanie rozpuszczalnika użytego do ich wytwarzania. Ponieważ strata masy takich ekstraktów w wyniku suszenia to ok. 5%, ekstrakty te uważane są za najbardziej trwałe.

Dobry ekstrakt – czyli jaki? Najważniejsze parametry.

Poszukując informacji o ekstrakcie wchodzącym w skład preparatu, który zamierzamy zastosować, przeczytajmy na opakowaniu lub ulotce informacje o sposobie przygotowania takiego ekstraktu. Jednym z takich parametrów jest – DER (Drug Extract Ratio). Jest to parametr określający stosunek ilości wykorzystanej w procesie ekstrakcji substancji do ilości otrzymanego ekstraktu. Pozwala nam to zorientować się ile wykorzystano substancji roślinnej, bo otrzymać jedną część ekstraktu. I tak dla przykładu DER 15:1 informuje nas, że w procesie ekstrakcji uzyskano 1 cześć ekstraktu wykorzystując do jego wytworzenia 15 części substancji roślinnej. Im wyższe wartości (DER 30:1, 40:1) tym ekstrakt jest bardziej wartościowy. Jest to zatem parametr, który daje nam tylko ogólną informacje o ekstrakcie – ale wciąż nie mówi o najważniejszym – o dokładnej zawartości substancji aktywnej, która wykazywać może efekt prozdrowotny. Drugim ważnym „parametrem”, określających ekstrakt jest informacja o standaryzacji ekstraktu na zawartość składnika -ów aktywnych.

Standaryzacja jest procesem obejmującym ustalenie parametrów jakościowych (oraz kryteriów akceptacji) dla roślinnych produktów (substancji i przetworów roślinnych) mających na celu zagwarantowanie odpowiedniej jakości produktu, a parametry podlegające kontroli, stale utrzymywane są na stałym i powtarzalnym poziomie zawartości składników aktywnych w każdej dawce wytworzonego z takiego ekstraktu produktu.

Ekstrakt standaryzowany – zawiera składnik lub kilka (grupę) składników o udokumentowanym działaniu, doprowadzony do ściśle określonej zawartości związków aktywnych przy użyciu obojętnych substancji pomocniczych lub przetworów o wysokiej lub niskiej zawartości składnika aktywnego. Dodatkowo spotkać możemy się z ekstraktami tzw. kwantyfikowanymi.

Pierwszy z nich – określony ilościowo ekstrakt kwantyfikowany – to wyciąg, w którym znany i ustalony jest skład chemiczny; zawiera składniki posiadające odpowiednie właściwości tzn. aktywne markery. Składniki te mogą wpływać na działanie tego ekstraktu, jednakże na obecnym etapie wiedzy nie można w pełni uznać, że są one odpowiedzialne za skuteczność terapeutyczną.

Drugi z nich to ekstrakt kwantyfikowany – wyciąg, dla którego nie określono składników odpowiedzialnych za skuteczność i właściwości. Definiowany przez proces wytwarzania. W tym przypadku, dla celów kontroli, mogą być stosowane chemicznie zdefiniowane składniki (markery chemiczne), nie mające znanej aktywności, a które mogą być oznaczone ilościowo. Klasyczna standaryzacja w przypadku takiego ekstraktu nie jest możliwa. Definicja takiego ekstraktu powinna zawierać charakterystykę DER (substancja roślinna/ekstrakt) oraz rozpuszczalniki ekstrakcyjne.

Jeśli w produkcie znajdziemy informację o obu tych parametrach (DER i standaryzacja) możemy być pewni, że mamy do czynienia z wartościowym ekstraktem.

Autor: dr n. farm. Aleksandra Józefczyk

Bibliografia

źródło: Farmakopea Polska XI tom 1-3, Warszawa 2017

Dieta wątrobowa – co jeść? Przykładowy jadłospis

Dieta wątrobowa to jeden z głównych elementów wspierania pracy wątroby. Znajomość podstawowych zasad żywienia ułatwia jej prawidłowe działanie. Wątroba pełni w organizmie szereg istotnych funkcji, dlatego też tak istotna jest dbałość o ten organ w zakresie diety.

Więcej

Trawienie – na czym polega i jak wspomagać?

Trawienie to proces przetwarzania spożywanych pokarmów. W dużej mierze zależy od niego ogólna kondycja ludzkiego organizmu, dlatego warto wiedzieć, jak go wspomagać i co robić, jak go wspomagać i co robić w sytuacjach gdy nasz układ pokarmowy jest szczególnie obciążony np. poprzez niewłaściwą dietę.

Więcej

Układ immunologiczny (odpornościowy) – jak wspierać? Zioła i dieta

Układ immunologiczny człowieka składa się z narządów których zadaniem jest chronienie organizmu przed drobnoustrojami, infekcjami. Co zrobić, by pracował on prawidłowo i skutecznie chronił organizm przed chorobami?

Więcej

Zdrowie przez cały rok a suplementacja czosnkiem

Czosnek pospolity, należący do rodzaju Allium (rodzina Amaryllidaceae), jest doskonale znany, jako warzywo. Większość gatunków tego rodzaju (ponad 600) pochodzi z Azji, ale spotykane są także w Ameryce Północnej i Afryce.

Więcej