Skład krwi – jaki jest? Budowa i funkcje krwi

19 grudnia, 2023

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Krew składa się z wielu elementów. Każdy składnik krwi jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu i pracy narządów wewnętrznych. Sprawdź, z czego składa się krew i jakie pełni funkcje.

Spis treści

Jaki jest skład krwi?

Skład osocza krwi

Funkcje krwi

Jakie są grupy krwi?

Jaki jest skład krwi?

Krew przemieszcza się w organizmie dzięki naczyniom krwionośnym, które wraz z sercem współtworzą układ krwionośny. Składniki krwi można podzielić na elementy morfotyczne (czyli komórkowe) i osocze.

Składniki morfotyczne krwi to:

krwinki czerwone,
krwinki białe,
płytki krwi.

Poszczególne krwinki mają różną długość życia w organizmie, a zatem ich odpowiednia ilość musi być stale uzupełniana. W fazie życia płodowego funkcje tworzenia krwi pełni wątroba, następnie śledziona, a ostatecznie i w największym zakresie szpik kostny. Po urodzeniu głównymi miejscami wytwarzania krwinek są: szpik kostny, śledziona, grasica i węzły chłonne.

Elementy morfotyczne są zawieszone w płynnym osoczu. Jaki jest skład krwi, jednego z ważniejszych elementów każdego organizmu, decydujący o dotlenianiu, odżywianiu i oczyszczaniu tkanek z produktów przemiany materii? Oto jej główne składniki:

krwinki czerwone, czyli erytrocyty. To dzięki nim krew ma czerwony kolor. Taką barwę erytrocyty zawdzięczają hemoglobinie, której czerwony kolor nadaje żelazo. Ten rodzaj komórek jest wytwarzany w szpiku kostnym, a niszczony w śledzionie i wątrobie (uszkodzone erytrocyty). Średni czas życia czerwonych krwinek to 4 miesiące. W organizmie co minutę powstaje średnio 2,6 miliona erytrocytów. W procesie ich wytwarzania, zwanym erytropoezą niezbędne są: żelazo, kwas foliowy i witamina B12. Ten składnik krwi charakteryzuje niewielki rozmiar, sięgający maksymalnie do 6-7 µm średnicy i 2 µm grubości. Swoim kształtem przypominają dwuwklęsły dysk. Krwinki czerwone mają ograniczone zdolności komórkowe z uwagi na fakt nieposiadania jądra komórkowego. W związku z tym nie potrzebują do działania zbyt wiele energii, którą głównie pozyskują z glukozy. Liczba erytrocytów w organizmie jest zdecydowanie większa od liczby pozostałych komórek krwi. Erytrocyty umożliwiają przenoszenie tlenu do komórek organizmu,
krwinki białe, czyli leukocyty, dzięki którym organizm pełni funkcje obronne. Komórki leukocytów posiadają kulisty kształt i charakteryzują się jednym jądrem komórkowym. Występują o wiele rzadziej niż krwinki czerwone, zajmują mniej niż 1% komórek we krwi. Ich ilość we krwi obwodowej kształtuje się w przedziale od 4 do 10 000 na 1 mm³, a czas życia wynosi od kilkudziesięciu godzin do kilkunastu lat. Liczba leukocytów zmienia się z wiekiem, dzieci posiadają ich więcej niż osoby dorosłe. Krwinki białe występują w postaci – granulocytów (obojętnochłonnych, kwasochłonnych i zasadochłonnych) oraz agranulocytów (limfocytów i monocytów). Są częścią układu odpornościowego i bronią organizm przed bakteriami i wirusami. Monocyty to największe krwinki w krwioobiegu, które stanowią od 3 do 8% wszystkich leukocytów.
płytki krwi, czyli trombocyty, odpowiedzialne za krzepnięcie krwi i blokowanie krwawienia. Żyją kilka dni, następnie są rozkładane w śledzionie. Ilość trombocytów waha się pomiędzy 150 000 – 400 000 w 1 mm³ krwi. Płytki krwi są bezjądrowymi fragmentami cytoplazmy, powstającymi z dużych komórek szpiku kostnego, zwanych megakariocytami. W miejscu uszkodzonego naczynia krwionośnego tworzą czop i uwalniają serotoninę, hormon, który wywołuje skurcz naczyń krwionośnych, hamując w ten sposób krwawienie.
osocze, czyli plazma, to podstawowy element krwi, stanowiący największy procent jej składu. To w nim zawieszone są krwinki białe, czerwone i płytki krwi. Osocze głównie odpowiada za rozprowadzanie cząsteczek niezbędnych komórkom i usuwanie produktów przemiany materii. Z powodu zdolności krzepnięcia zapobiega wypływowi krwi z naczyń krwionośnych.

W procentowym składzie krwi najwięcej miejsca zajmują:

osocze, około 55% objętości krwi,
krwinki czerwone, które stanowią ok. 44% krwi,
krwinki białe, które zajmują około 0,5%, objętości,
płytki krwi stanowiące około 0,5% objętości

Skład krwi grafika - schemat — Źródło: Opracowanie własne

Skład osocza krwi

Osocze krwi, nazywane także plazmą, stanowi największy procent składu krwi (ok. 55%). Jest płynną częścią krwi i jej zasadniczym elementem. Składa się z 90% z wody, 7% białka i 3% związków organicznych i nieorganicznych oraz pozostałych substancji.

Plazma zawiera także cukry, witaminy i enzymy oraz czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie krwi. Stanowi ok. 5% ciała dorosłego człowieka, co oznacza, iż osoba o wadze 60 kg posiada 3 litry osocza, a osoba z wagą 80 kg aż 4 litry.

Osocze jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Dodatkowo tworzą je także czynniki krzepliwości krwi. Zasadniczą barwą osocza jest kolor jasno żółty (słomkowy). Plazma może jednak zmieniać swoje zabarwienie w zależności od stanu fizjologicznego organizmu. W warunkach laboratoryjnych można oddzielić osocze od krwi za pomocą wirowania.

Osocze pełni ważne role w organizmie. Do podstawowych funkcji osocza krwi należą:

transport cząsteczek niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Do takich elementów należą białka, elektrolity i inne substancje odżywcze dostarczane do komórek.
utrzymywanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego, niezbędnego do właściwego rozkładu płynów w organizmie każdego człowieka,
transport produktów przemiany materii, będących wynikiem procesów, zachodzących w organizmie,
wspomaganie procesu krzepnięcia krwi i zapobieganie wykrwawieniu w sytuacjach przerwania ciągłości naczyń krwionośnych,
dostarczanie anionów, kationów i związków tworzących układy buforowe, czyli składników odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi zasadowo-kwasowej.

Funkcje krwi

Rola krwi i jej składników w organizmie polega na realizowaniu szeregu działań, które mają na celu podtrzymanie procesów życiowych.

Główną funkcją krwi jest utrzymanie w równowadze wewnętrznego środowiska organizmu – stan ten nazywany jest homeostazą. To zadanie jest realizowane przede wszystkim przez transport tlenu i składników pokarmowych do wszystkich komórek organizmu. Dzięki krwi tlen jest transportowany z płuc do wszystkich tkanek. Krew przenosi także dwutlenek węgla do płuc, który jest wydychany wraz z powietrzem, a zatem odbiera szkodliwe produkty przemiany materii zachodzącej w komórkach.

Jakie są funkcje krwi, oprócz tych podstawowych, które pozwalają na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu?

Oto najważniejsze:

transport hormonów, z gruczołów dokrewnych do komórek docelowych. W ten sposób krew uczestniczy w przekazywaniu informacji w organizmie,
transport produktów przemiany materii do nerek, gruczołów potowych, płuc i jelit w celu ich wydalenia,
odżywianie, które polega na transporcie wchłoniętych składników pokarmowych,
udział w regulacji temperatury ciała. Ta funkcja polega na transporcie ciepła z miejsc, gdzie organizm wytwarza go najwięcej do miejsc, w których produkcja ciepła jest mniejsza lub następuje jego utrata. Stały dopływ krwi sprawia, iż ludzie są istotami stałocieplnymi,
regulacja wartości pH, czyli poziomu kwasowo-zasadowego organizmu, aby zachować odpowiedni stosunek kationów i anionów w płynach ustrojowych,
utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej,
obrona organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi – krew niszczy drobnoustroje, pasożyty, toksyny, zapewnia obronę przed antygenami. Jej zadaniem jest rozpoznawanie i niszczenie czynników szkodliwych dla organizmu,
ochrona organizmu przed ciałami obcymi dzięki fagocytom, czyli komórkom żernym. Zadaniem tych wyspecjalizowanych komórek jest wchłanianie groźnych dla organizmu patogenów, takich jak bakterie, grzyby czy wirusy,
regulacja równowagi wodnej, poprzez wpływ na wymianę wody pomiędzy płynem krążącym a płynem tkankowym,
transport komórek krwi ze szpiku kostnego i gruczołów limfatycznych (czyli z miejsc hemocytogenezy) do centralnego układu krwionośnego,
udział w procesach krzepnięcia jako funkcja naprawcza. Dzięki tej właściwości istnieje możliwość uszczelniania ścian naczyń krwionośnych w sytuacjach, gdy ich ciągłość zostaje przerwana. W ten sposób krew zapewnia właściwą reakcję organizmu na skaleczenia,
regulacja ciśnienia wewnątrz naczyń krwionośnych (przenikanie wody przez ściany naczyń),
działanie podporowe, poprzez stałe ciśnienie wywierane na ścianki naczyń krwionośnych, dzięki czemu krew odpowiada za ruchy narządów (przykładem jest erekcja).

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Zdrowe serce i układ krążenia

GŁÓG

wspiera pracę serca oraz układu krążenia
ułatwia wyciszenie w stanach napięcia nerwowego

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Prawidłowy metabolizm cukrów

MORWA BIAŁA

dba o prawidłowy poziom cukru we krwi
wspiera prawidłowy metabolizm glukozy (cukrów)

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

Jakie są grupy krwi?

Każdy człowiek posiada określoną grupę krwi. Jest to zestaw antygenów, czyli charakterystycznych białek, które znajdują się na powierzchni krwinek czerwonych i innych komórek krwi.

Oznaczenia grup krwi określono symbolami A, B, AB i 0. Taka klasyfikacja została przyjęta na całym świecie. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z podstawowych grup – A, B, AB lub 0. Ten podział uzależniony jest od obecności lub braku dziedzicznych erytrocytarnych antygenów powierzchniowych, które uaktywniają układ odpornościowy. Grupy krwi są cechą stałą, która nie zmienia się w trakcie życia człowieka.

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Prawidłowy metabolizm cukrów

MORWA BIAŁA

dba o prawidłowy poziom cukru we krwi
wspiera prawidłowy metabolizm glukozy (cukrów)

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

Główne grupy krwi to:

grupa krwi 0 – oznacza brak antygenu na krwinkach (co czyni ją najbardziej uniwersalną grupą krwi) i występowanie naturalnych przeciwciał anty-A i anty-B w surowicy krwi, skierowanych przeciwko nieobecnym antygenom,
grupa krwi A – występowanie na krwinkach antygenu A oraz przeciwciał anty-B,
grupa krwi B – występowanie na krwinkach antygenu B oraz przeciwciał anty-A,
grupa krwi AB – występowanie na krwinkach dwóch antygenów A i B, brak przeciwciał.

W osoczu krwi znajdują się przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi w krwinkach. Zgodnie z tym podziałem grupa 0 posiada przeciwciała anty-A i anty-B, grupa A – przeciwciała anty-B, grupa B – przeciwciała anty-A, a grupa AB nie posiada przeciwciał.

Kolejnym istotnym układem grup krwi jest układ grupowy Rh, który stanowią 49 antygeny. Najbardziej istotnym jest antygen D, określany jako mocno immunogenny, czyli najbardziej zdolny do wytwarzania przeciwko sobie odpowiedzi immunologicznej. Obecność antygenu D na erytrocycie oznacza układ grupowy Rh dodatni, czyli Rh+. Brak antygenu D na krwinkach czerwonych świadczy o układzie grupowym Rh ujemnym, czyli Rh-.

Oto charakterystyka grup krwi:

grupa krwi A Rh+, w jej składzie znajdują się antygeny A i antygen D,
grupa krwi A Rh–, w jej składzie znajdują się antygeny A, jednak nie można zidentyfikować antygenu D,
grupa krwi B Rh+, w jej składzie znajdują się antygeny B i antygen D,
grupa krwi B Rh–, w jej składzie znajdują się antygeny B, brak antygenu D,
grupa krwi 0 Rh+, pozbawiona antygenów A i B, czyli tych, które występują na krwinkach czerwonych, ale posiadająca antygen D,
grupa krwi 0 Rh–, pozbawiona antygenów A , B i D, posiadająca przeciwciała anty-A i anty-B.
grupa krwi AB Rh+ , w jej składzie znajdują się antygeny A,B i D,
grupa krwi AB Rh- , w jej składzie znajdują się antygeny A i B, brak antygenu D

Grupy krwi infografika — Źródło: Opracowanie własne

Autor: Jolanta Woźniak

Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak

Powiązane artykuły:

Krążenie krwi – jak poprawić? Metody >>
Głóg – zioła w trosce o twoje serce i układ krążenia >>
Jak dbać o serce? W młodym wieku i po 40-tce >>

Bibliografia:

1. dr B. Nedoszytko „Krew – budowa i funkcje”, Wyższa Szkoła Zawodowa Pielęgnacji, Zdrowia i Urody, Wydział Zamiejscowy w Gdyni,

2. J. Fabijańska-Mitek, A. Gieleżyńska, K. Koza „Nowe układy grupowe krwi”, Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 7, 2012,

3. E. Ziółko „Podstawy fizjologii człowieka”, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, Nysa, 2006 r.,

4. B. Michalewska, J. Bednarz „Wybrane doniesienia na temat aktualnej wiedzy o grupach krwi”, Journal of Transfusion Medicine, tom 5/nr 3/2012, 5. Zintegrowana Platforma Edukacyjna MEiN „Szczególna rola krwi”, www.zpe.gov.pl

Dieta wątrobowa – co jeść? Przykładowy jadłospis

Dieta wątrobowa to jeden z głównych elementów wspierania pracy wątroby. Znajomość podstawowych zasad żywienia ułatwia jej prawidłowe działanie. Wątroba pełni w organizmie szereg istotnych funkcji, dlatego też tak istotna jest dbałość o ten organ w zakresie diety.

Więcej